Šta je Centralna depozitarna agencija (CDA)?
Centralna depozitarna agencija (skraćeno CDA) je društvo koje posluje kao registar dematerijalizovanih hartija od vrijednosti, registruje emitente, emisije i vlasnike HOV, vrši obradu netržišnih transakcija i pruža uslugu kliringa i saldiranja tržišnih transakcija sklopljenih na berzi.
Kako se otvara račun HOV za fizička lica u Centralnoj depozitarnoj agenciji?
U Centralnoj depozitarnoj agenciji svi zainteresovani ulagači moraju imati otvorene račune na kojima se evidentiraju hartije od vrijednosti i sve promjene na njima. Račun se otvara posredno preko brokerskih kuća ili kastodi banaka čiji su ulagači klijenti, ili neposredno dolaskom u prostorije Centralne depozitarne agencije sa nekim od važećih identifikacionih dokumenata.
Može li se dobiti stanje hartija od vrijednosti na računu?
Svi vlasnici hartija od vrijednosti u Registru CDA mogu imati uvid u svoje stanje. To mogu ostvariti:
· lično, dolaskom u prostorije CDA sa važećim identifikacionim dokumentom i uzimanjem izvoda o vlasništvu;
· putem pošte, dostavljanjem ovjerenog zahtjeva, sa navedenom dopisnom adresom i fotokopijom važeće identifikacione isprave;
· putem PIN koda, provjerom stanja na računu korišćenjem govornog automata.
Pravno lice dostavlja zahtjev koji sadrži potpis ovlašćenog lica i pečat pravnog lica.
Za ovu uslugu se naplaćuje provizija u skladu sa važećim cjenovnikom CDA.
Kako se može uzeti izvod o stanju na računu za pokojna lica?
Za potrebe ostavinskog postupka izvod o stanju na računu za pokojno lice, koji služi kao dokaz da je pokojno lice posjedovalo hartije od vrijednosti, može se dobiti putem pošte, dostavljanjem zahtjeva, izvoda iz knjige umrlih za pokojno lice i fotokopije važeće identifikacione isprave podnosioca zahtjeva, ili neposredno dolaskom u prostorije CDA sa istim dokumentima. Za ovu uslugu se naplaćuje provizija u skladu sa važećim cjenovnikom CDA.
Nakon dobijenog pravosnažnog sudskog rešenja o nasleđivanju, naslednici mogu donijeti pomenuto rešenje u prostorije CDA, sa odgovarajućim identifikacionim dokumentima naslednika i pokojnog lica, ili navedenu dokumentaciju poslati putem pošte sa zahtjevom za sprovođenje rješenja. Na osnovu pravosnažnog sudskog rešenja vrši se prenos hartija sa pokojnog lica na naslednike. Za ovu uslugu se naplaćuje provizija u skladu sa važećim cjenovnikom CDA.
Kako se mogu prenijeti hartije od vrijednosti ugovorom o poklonu?
Vlasnik hartija od vrijednosti u Registru je lice na čiji račun su uknjižene hartije od vrijednosti. Ukoliko neko lice želi prenijeti hov na drugo lice, to može uraditi dostavljanjem Ugovora o poklonu, sudski ovjerenom, u kome se navode hartije koje se žele prenijeti, njihova količina, uz lične podatke poklonodavca i poklonoprimca (ime, prezime i matični brojevi) . Takođe, prenos se može izvršiti i neposredno ličnim dolaskom u prostorije CDA.
Za ovu uslugu se naplaćuje provizija u skladu sa važećim cjenovnikom CDA.
Šta je pin kod?
Pin kod predstavlja osmocifreni zaštićeni broj koji se dodjeljuje vlasniku računa HOV, koji zajedno sa registarskim brojem vlasnika čini neophodan uslov za pristup govornom automatu. Pin kod štiti svakog vlanika hov od bilo kakve zloupotrebe ili neautorizovane upotrebe.
Kako se dobija PIN kod za fizička lica?
Za preuzimanje Pin koda potrebno je doći lično u prostorije CDA sa važećim identifikacionim dokumentom. Ako se PIN kod uzima za drugo lice neophodno je imati punomoćje ovjereno od strane nadležnog organa, dato od strane osobe za koju se uzima PIN kod. Ova usluga CDA je besplatna.
Izgubio sam/ukraden mi je PIN, šta učiniti?
PIN kod se može uzeti i naknadno ukoliko je iz bilo kog razloga došlo do gubljenja prethodno uzetog pin koda. Procedura preuzimanja PIN koda je ista kao i prethodni put, direktno dolaskom u prostorije CDA sa važećim dokumentom ili sa punomoćjem ako se PIN kod uzima za drugo lice. Izdavanjem novog PIN koda poništava se i prestaje da važi stari PIN kod.
Mogu li se hartije od vrijednosti prenijeti iz jedne brokerske kuće u drugu?
Prenos se može izvršiti uz prethodno dato obavještenje ranijoj brokerskoj kući da vrati hov u Registar CDA, odakle se kasnije pomoću PIN koda mogu prenijeti na bilo koju drugu brokersku kuću ili kastodi banku.
Kako se dobija PIN kod za pravna lica?
Osoba ovlašćena u ime pravnog lica da preuzme PIN kod, može to učiniti neposredno u prostorijama CDA uz posjedovanje odgovarajućeg zahtjeva za preuzimanje PIN koda, pečatiranog od strane tog pravnog lica.
Uredno popunjen Zahtjev za izmjenu podataka – Obr.307(ovaj kao i svi potrebni obrasci se mogu preuzeti na sajtu www.cda.me u rubrici regulativa/obrasci), podnosi vlasnik ili ovlašćeni predstavnik vlasnika računa. Nalog se dostavlja na šalter CDA ili putem pošte.
Uz nalog se dostavljaju sljedeći prilozi:
· Obrazac Podaci o registrovanom licu – Obr.101 – u slučaju da treba promijeniti podatke o registrovanom licu;
· Obrazac Podaci o ovlašćenom predstavniku – Obr.103/Obr.104 – u slučaju da treba promijeniti podatke o registrovanom licu;
· Original Uvjerenja/Rješenja MUP-a CG o promjeni JMBG u kojem je jasno navedeno koji je ispravan JMBG, a koji je neispravan JMBG
· Potvrda MUP –a CG o prijavi/odjavi prebivališta ukoliko je lice promijenilo prebivalište odnosno državu, sa podacima o JMBG
· Potvrda o uloženom vaučeru ili drugi document sa neispravnim podatkom za JMBG
· Ukoliko se radi o akcijama stečenim po osnovu rada u akcionarskom društvu potrebno je dostaviti original ili ovjerenu kopiju potvrde od preduzeća koja sadrži podatak o nepravilnom JMBG pod kojim se lice vodi u knjizi akcionara, kao I pravilne podatke akcionara (ime, prezime, JMBG);
· Original na uvid i fotokopiju važećeg identifikacionog dokumenta sa fotografijom (lična karta,pasoš,vozačka dozvola)
· Za maloljetna lica potrebno je dostaviti Original ili ovjerenu fotokopiju Izvoda iz matične knjige rođenih
Ova usluga se izvršava bez naknade.
Kako izvršiti promjenu adrese – fizička lica?
Uredno popunjen Zahtjev za izmjenu podataka – Obr.307(ovaj kao i svi potrebni obrasci se mogu preuzeti na sajtu www.cda.me u rubrici regulativa/obrasci), podnosi vlasnik ili ovlašćeni predstavnik vlasnika računa. Nalog se dostavlja na šalter CDA ili putem pošte.
Uz nalog se dostavljaju sljedeći prilozi:
· Podaci o registrovanom licu – Obr.101 – u slučaju da treba promijeniti podatke o registrovanom licu;
· Obrazac Podaci o ovlašćenom predstavniku – Obr.103/Obr.104 – u slučaju da treba promijeniti podatke o registrovanom licu;
· Original na uvid i fotokopiju važećeg identifikacionog dokumenta sa fotografijom (lična karta,pasoš,vozačka dozvola)
· Za maloljetna lica potrebno je dostaviti Original ili ovjerenu fotokopiju Izvoda iz matične knjige rođenih
Ova usluga se izvršava bez naknade.
Kako izvršiti promjenu imena ili prezimena?
Uredno popunjen Zahtjev za izmjenu podataka – Obr.307(ovaj kao i svi potrebni obrasci se mogu preuzeti na sajtu www.cda.me u rubrici regulativa/obrasci), podnosi vlasnik ili ovlašćeni predstavnik vlasnika računa. Nalog se dostavlja na šalter CDA ili putem pošte.
Uz nalog se dostavljaju sljedeći prilozi:
· Novi obrazac Podaci o registrovanom licu – Obr.101 – u slučaju da treba promijeniti podatke o registrovanom licu;
· Obrazac Podaci o ovlašćenom predstavniku – Obr.103/Obr.104 – u slučaju da treba promijeniti podatke o registrovanom licu;
· Original ili ovjerena fotokopija rješenja MUP-a CG o promjeni imena ili prezimena;
· Izvod iz matične knjige rođenih/vjenčanih;
· Potvrda o uloženim vaučerima ili drugi dokument sa nepravilnim podatkomo Original na uvid i fotokopiju važećeg identifikacionog dokumenta sa fotografijom (lična karta,pasoš,vozačka dozvola)
· Za maloljetna lica potrebno je dostaviti Original ili ovjerenu fotokopiju Izvoda iz matične knjige rođenih
Ova usluga se izvršava bez naknade.
Smijem li PIN dati drugoj osobi?
Ne. Postupajte s PIN-om za račun HOV kao što biste postupali sa PIN-om za kreditnu karticu. Ukoliko neko traži od Vas da mu predate PIN ili informaciju o stanju na Vašem računu HOV(npr. broker), ističemo da to nijeste u obavezi učiniti, jer Vam PIN služi isključivo za komunikaciju s CDA. Napominjemo da davanjem PIN-a omogućavate neovlašćeni uvid u stanje na Vašem računu, te protivzakonito raspolaganje HOV ubilježenim na Vašem računu.
Kopije dokumenata se mogu ovjeriti u nadležnom opštinskom organu, sudu ili kod notara.
Koje obaveze prema državi mogu da plaćam obveznicama koje je emitovala Republika Crna Gora?
Mogu da se plate poreske obaveze na nivou Republike. Ovo još nijesam završio.
Ko ima pravo da obveznicama plaća obaveze prema državi i da li mogu da plaćam pomenute obaveze obveznicama koje sam kupio na berzi?
Obaveze prema državi mogu da plaćaju samo inicijalni vlasnici ili njihovi naslednici koji su postali vlasnici obveznica na osnovu pravosnažnog rješenja o nasleđivanju. Od ovog prava su izuzeti svi drugi sticaoci obveznica.
Da li obveznicama mogu da plaćam tuđe obaveze prema državi?
Ne.
Kako mogu ostvariti uvid u podatke akcionara nekog akcionarskog društva?
Uslov je da budete akcionar društva za koje su Vam potrebne informacije. Uz popunjen Zahtjev za informacije - Obr.307 potrebno je dostaviti lični identifikacioni dokument. Ova usluga se naplaćuje u skladu sa važećim cjenovnikom CDA.
Kako i gdje mogu kupiti ili prodati HOV?
HOV se mogu kupiti ili prodati na Montenegroberzi posredstvom Ovlašćenih učesnika(brokera) ili Kastodi učesnika.
Šta je E-račun?
E-račun je internet servis namijenjen emitentima hartija od vrijednosti, kao i registrovanim pravnim i fizičkim licima vlasnicima HOV. Usluga se može ugovoriti isključivo u prostorijama CDA.
Šta je potrebno od dokumentacije za ugovaranje usluge E-račun?
Dokumentacija potrebna za Emitente:
-Popunjen zahtjev za korišćenje usluge e-račun – Obrazac 501
-Karton deponovanih potpisa ili ovlašćenje ovjereno od strane pravnog lica
-Identifikaciona dokumenta podnosioca
-Digitalni certifikat Pošte Crne Gore radi registrovanja u sistemu CDA
-Ugovor o osnivanju korisničkog odnosa
Dokumentacija potrebna za registrovane vlasnike:
-Popunjen zahtjev za korišćenje usluge e-račun – Obrazac 501
-Ukoliko zahtjev podnosi ovlašćeni predstavnik-original ili ovjerena fotokopija uredno ovjerenog ovlašćenja
-Identifikaciona dokumenta podnosioca
-Digitalni certifikat Pošte Crne Gore radi registrovanja u sistemu CDA
-Ugovor o osnivanju korisničkog odnosa
Šta je uslugom e-račun omogućeno emitentima?
Emitentima usluga e-račun omogućava:
-preuzimanje spiska akcionara na poslednji dan saldiranja
-preuzimanje kratke strukture kapitala na poslednji dan saldiranja
-preuzimanje izvoda o vlasništvu HOV na poslednji dan saldiranja
Šta je uslugom e-račun omogućeno registrovanim vlasnicima?
-preuzimanje izvoda o vlasništvu HOV na poslednji dan saldiranja
-izvještaj o aktivnostima na računu za izabrani vremenski period
-uvid u važeće terete za zalogodavca i zalogoprimca (izvod o zalozi)
-pregled svih prijava na ponudu za preuzimanje
-potvrda “to-street” transfera-prenos HOV na poziciju rezervisanu u korist člana učesnika
Da li se usluga e-račun naplaćuje?
Usluga se naplaćuje prema važećem cjenovniku CDA dostupnom na portalu www.cda.me.